چهارشنبه ۰۸ شهریور ۹۶ ۲۳:۲۷ ۳۱۰ بازديد
شنبه ۰۴ شهریور ۹۶ ۱۰:۴۲ ۲۲۵ بازديد
نشسته ( با كلاه سفيد ) : آكلبعلي اميري زنگنه.ايستاده ( با كلاه سفيد ) : آ سلطانمحمد زنگنه
ايل زَنگِنه يكي از ايلات كرد بين كرمانشاه و مرز عراق است كه بخش بزرگي از آن نيز در كردستان عراق زندگي مي‌كنند. اكثر زنگنه‌ها ساكن استان كرمانشاه در مناطق مايدشت و سنقركليايي و شمال عراق هستند. بخشي از اين ايل نيز در ايران در مناطق استان همدان (شهرستان ملاير)، خوزستان و استان فارس بويژه در شهرستانهاي لامرد ، مهر ، فسا و كازرون، زندگي مي‌كنند. برخي از طوايف زنگنه نيز در مناطق بختياري و كهگيلويه زندگي مي‌كنند. زنگنه ٔ دشتستان، در ناحيه شرق بوشهر پخش شده‌اند. در زمان صفويه طوايفي از ايل زنگنه كرمانشاه به فارس آمده در اين ناحيه توطن نمودند. بخشي از طوايف زنگنه نيز در ايل قشقايي ادغام گشته‌اند.
جغرافياي ايل
معين‌الدين نطنزي، زنگنه را جزو قلمرو اتابكان لرستان محسوب مي‌كند و زنگنه را جزو طوايفي نام مي‌برد كه به حكم اتابكان لرستان گردن گذارده بودند. تذكره الملوك ايل زنگنه را در مجموعه‌اي مركب از ايلات كرد و لر نام مي‌برد.شرفنامه بدليسي امراي كرد ايران را به چهار شعبه مشتمل دانسته كه زنگنه يكي از آن هاست. بسياري از نويسندگان معاصر نيز در كرد بودن زنگنه ترديد نكرده‌اند.
ريشه نام
دربارهٔ وجه تسميهٔ زنگنه اقوال گوناگون است. برخي منابع اين نام را برگرفته از نام مكاني مي‌دانند كه اين ايل در آن‌جا مي‌زيست.برخي نام زنگنه را منبعث از زنگه شخصيت افسانه‌اي در حماسه ملي ايران مي‌دانند. زنگنه‌ها خود را بازمانده زنگه مي‌دانند. مردوخ كردستاني خاستگاه زنگنه را كردستان عراق دانسته و زنگنه عراق را ساكن كركوك و خانقين، در اطراف كفري و ابراهيم خانمي و اراضي سوماكمي‌داند.
پيشينه تاريخي ايل
همه منابع مربوط هم‌داستانند كه ايل زنگنه به منظور ياري پادشاهان صفوي از منطقه اصلي خود كوچيده و در منطقه جديدي سكني گزيده‌است. آن‌ها شاه اسماعيل اول را در جنگ‌هايش ياري داده‌اند.زمان مهاجرت زنگنه به داخل قلمرو ايران دقيقاً مشخص نيست.
نويسنده‌اي زمان مهاجرت زنگنه را پس از حمله مغول مي‌داند و به قول او آن‌ها در اين زمان مجموعاً سيصدهزار نفر مي‌شدند كه به صحراي قراباغ در شمال آذربايجان كوچيدند و در آن‌جا حكومتي تشكيل دادند.اما عمده منابع گواه آن است كه مهاجرت زنگنه هم‌زمان با تشكيل دولت صفوي توسط اسماعيل اول بوده‌است. هم‌چنين گفته شده ايل زنگنه پس از ورود به ايران در كرمانشاه سكني گزيدند.به هرحال افراد ايل زنگنه در زمان اسماعيل اول سيادت وي را پذيرفتند و تحت فرمان وي درآمدند و نزد وي به مقامات بالا رسيدند.
ايل زنگنه در ركاب شاه اسماعيل در جنگ‌هاي متعدد وي به‌ويژه با عثماني‌ها شركت كرد. يكي از اين جنگ‌ها جنگ چالدران بود. در زمان تهماسب اول نيز چندتن از سرداران كرد زنگنه سليم‌خان زنگنه و حيدرخان زنگنه به فرماندهي اسماعيل ميرزا(شاه اسماعيل دوم) با عثماني‌ها جنگيدند.شاه تهماسب براي تقويت مرزهاي شرقي ايران در مقابل تهاجمات ازبك‌ها برخي كردهاي زنگنه را به خراسان منتقل كرد. ايل زنگنه هم‌چنين در زمان سلطان محمدشاه در جنگ‌هاي ايران و عثماني در قراباغ با عثماني‌ها نبرد كرد.
آباداني كرمانشاه عمدتاً توسط شيخعلي‌خان زنگنه صورت گرفت،در زمان شاه سليمان و به‌ويژه پس از رسيدن شيخعلي‌خان زنگنه به وزارت عظمي، ايل زنگنه بسيار قدرتمند شد و كارگزاران بسياري از ولايات (اعم از ممالك و خاصه) از ايل زنگنه تعيين شدند. چنان كه در سال ۱۰۸۶ق طايفه زنگنه به معيت حسينعلي‌خان زنگنه كه به حكومت بهبهان و كوه گيلويه منصوب شده بود، به بهبهان رفتند و پشت كوه را قشلاق و پيش كوه را ييلاق خود قرار دادند
در زمان نادرشاه (حك: ۱۱۴۸ـ۱۱۶۰ ق.) طايفه‌هاي كردزنگنه (شامل طوايف كرد، زنگنه و كردزنگنه) از كرمانشاهان به منطقه جانكي كوچ كردند.